Żyjąc w XXI wieku bardzo łatwo uznać niektóre udogodnienia za pewne. Korzystanie z nich uważamy wręcz za naturalne i nawet nie zauważamy, jak bardzo nam pomagają. Gdyby ich zabrakło natychmiast zorientowalibyśmy się z jak potężnymi narzędziami mamy do czynienia. Jednym z takich udogodnień są kalkulatory. Mimo że tak powszechne, są praktycznie niezauważalne. Nosimy jeden zawsze przy sobie jako aplikację na telefon, są wbudowane w kasy sklepowe, wykonują za nas tysiące obliczeń w komputerowych arkuszach kalkulacyjnych, pomagają nam automatyzować miliardy obliczeń, które gdybyśmy mieli sami wykonać, to jedno życie by nam nie wystarczyło. Warto więc zgłębić historię tego rewolucyjnego wynalazku i dowiedzieć się. w jaki sposób nasi przodkowie suplementowali jego brak.
Jednymi z pierwszych narzędzi do liczenia, które były wykorzystywane już przez Sumerian i Egipcjan 2000 lat przed naszą erą, były wszelkiego rodzaju liczydła. Jedną z ich najprostszych postaci był Rzymski abakus, czyli deska lub tabliczka z wyżłobionymi rowkami (oznaczającymi liczbę znajdującą się na danej pozycji) w których umieszczało się kulki (np. z kamienia lub odlane z brązu). Podobnie jak w nowoczesnym liczydle używało się go po przez przekładanie odpowiednich kulek zgodnie z algorytmami liczenia. Z czasem aby ułatwić użytkowanie zaczęto wykorzystywać koraliki nawleczone na druciki. To podejście było cechą między innymi suanpan’ów i soroban’ów, czyli kolejno chińskich i japońskich odpowiedników liczydła.
Dużą rolę w historii kalkulatorów odegrał XVII wiek. Wtedy John Napier wynalazł słynne „kości Napiera”, które poza podstawowymi operacjami arytmetycznymi pozwalały na wyliczanie pierwiastków kwadratowych. Kolejnym przełomowym narzędziem z tego wieku był „suwak logarytmiczny”. Mimo iż na pierwszy rzut oka wygląda jak zwykła linijka z suwakiem, to za pomocą tego narzędzia jesteśmy w stanie między innymi przeprowadzić skomplikowane obliczenia logarytmiczne oraz trygonometryczne. Dodatkowo w XVII wieku powstał pierwszy faktyczny znany nam kalkulator mechaniczny. „Kalkulator Pascal’a” lub inaczej Pascalina, zaprojektowana około 1645r., umożliwiała dodawanie i odejmowanie, a w rezultacie także mnożenie i dzielenie po przez powtarzanie operacji.
W następnych latach powstało wiele innych modeli kalkulatorów mechanicznych, lecz pierwszym, który prawdziwie odniósł sukces i był produkowanym na masową skalę był „Artmometr”. Opatentowany w 1820r. we Francji przez Thomasa de Colmar, nie był szczególnie przełomowy, ponieważ umożliwiał liczenie wyłącznie podstawowych operacji arytmetycznych, ale jego wytrzymałość i niezawodność sprawiły że idealnie nadawał się do codziennego użytku podczas pracy biurowej. Wspominając o kultowych maszynach które odniosły sukces nie wolno zapomnieć o pierwszym kieszonkowym kalkulatorze „Curta” z 1948r. pozwalającym wykonywać podstawowe operacje arytmetyczne oraz obliczanie pierwiastków kwadratowych. Co ciekawe Curt Herzstark opracował jego projekt będąc w jednym z niemieckich obozów koncentracyjnch.
Dalsza historia kalkulatorów należy już do świata komputerów takich brytyjski „Colossus”, który był wykorzystywany między innymi do odszyfrowania enigmy, czy amerykański „ENIAC” który był pierwszą maszyną zupełną w sensie Turinga. Obie te maszyny były olbrzymich rozmiarów i programowało się je za pomocą manualnego przełączania dźwigni i kabli. Z czasem gdy komputery stawały się coraz mniejsze oraz tańsze w produkcji i utrzymaniu, kalkulatory mechaniczne zostały przez nie całkowicie wyparte. Pierwszym całkowicie elektrycznym kalkulatorem był brytyjski model „ANITA” z 1961r. Od tego momentu kalkulatory stawały się coraz mniejsze, tańsze i nowoczesne, aż do czasu gdy ich fizyczne wersje zostały wyparte przez te cyfrowe, umożliwiające niezawodne wykonywanie dowolnych obliczeń.
Autor: Paweł Olszewski
Linki do źródeł:
https://en.wikipedia.org/wiki/Napier%27s_bones
https://en.wikipedia.org/wiki/Slide_rule
https://en.wikipedia.org/wiki/Pascal%27s_calculator
https://en.wikipedia.org/wiki/Arithmometer
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kalkulator_%E2%80%9ECurta%E2%80%9D
https://en.wikipedia.org/wiki/Mechanical_calculator
https://en.wikipedia.org/wiki/Sumlock_ANITA_calculator
https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_computing_hardware
https://pl.wikipedia.org/wiki/Maszyna_licz%C4%85ca
Dla tych którzy chcą więcej:
https://android.com.pl/tech/588433-historia-kalkulatorow-mechaniczne-casio/
